Ảnh: Futura-Sciences
Nấm này hình thành một mạng lưới trong
đất và cung cấp cho thực vật các khoáng chất đất như photpho và nitơ.
Đổi lại, nấm nhận đường từ thực vật. Sự cộng tác giữa thực vật và
nấm này là tối quan trọng cho sự sinh trưởng của thực vật, bao gồm
nhiều loại cây trồng. Thực vật thậm chí có khi nhận đến 90% photpho lừ
loài nấm đất này.
Hợp tác với một nhóm các nhà nghiên cứu
quốc tế, Gijsbert Werner từ Bộ động vật học của Mỹ đã tiến hành tìm
hiểu rõ hơn về sự hợp tác này của thực vật. Họ muốn biết tại sao
một số mối quan hệ của thực vật với nấm đất phát triển mạnh trong
khi số khác lại bị phá vỡ.
Nghiên cứu liên quan đến việc phân tích một
cơ sở dữ liệu tương tác thực vật-nấm chứa hàng ngàn loài và sử
dụng các mô hình máy tính để tái xây dựng lịch sử tiến hóa của quan
hệ đối tác đó. Nhóm phát hiện ra rằng dù đã hợp tác thành công
trong hơn 350 năm qua nhưng các mối quan hệ giữa thực vật và nấm đất có
thể bị phá vỡ hoàn toàn.
Khi biết được rằng sự hợp tác giữa thực
vật-nấm thất bại, các nhà nghiên cứu muốn tìm hiểu bằng cách nào và
tại sao mối quan hệ đó lại sụp đổ. Họ phát hiện ra rằng trong hầu
hết các trường hợp, thực vật đã thay thế nấm bằng một đối tác khác
có cùng chức năng, là một loài nấm hoặc vi khuẩn khác. Trong các
trường hợp khác, thực vật tiến hóa một cách hoàn toàn khác để thu
được các khoáng chất cần thiết chẳng hạn như chúng trở thành loài
thực vật săn mồi bẫy và ăn côn trùng.
Nghiên cứu chỉ ra rằng dù lợi ích tiềm
năng lớn của mối quan hệ đó nhưng hợp tác giữa thực vật và nấm đã
giảm đi khoảng 25 lần. Một sự cộng tác quan trọng và cổ xưa như vậy
mà bị bỏ rơi quá nhiều đến thế là khá điên rồ. Vậy tại sao điều đó
lại xảy ra?
Một cách lý giải đó là trong một số môi
trường, các đối tác hay chiến lược khác là nguồn nitơ hoặc photpho
hiệu quả hơn, thúc đẩy chấm dứt mối quan hệ hợp tác thành công trước
đó giữa nấm và thực vật.
Chẳng hạn, các loài thực vật săn mồi
thường được tìm thấy ở vũng lầy rất nghèo dưỡng chất. Thậm chí một
loài nấm cổ đại có lợi chuyên vận chuyển hiệu quả dưỡng chất cho
đối tác thực vật đơn giản không thể đảm nhận công việc ở đó. Do đó,
thực vật phải tiến hóa một cách để lấy dưỡng chất: bẫy côn trùng.
Bước tiếp theo là tìm hiểu xem các chiến
lược dinh dưỡng khác nhau được tìm thấy trong điều kiện nào? Ở đâu
trên hành tinh chúng ta thực vật đang giữ quan hệ với nấm gốc của
chúng? Các công trình khác sẽ tập trung vào tiềm năng mà một số loài
nấm tiến hóa để trở thành những “kẻ gian lận” – thu lợi từ mối quan
hệ hợp tác đó nhưng không còn đóng góp cho nó và rốt cuộc đẩy quan
hệ đến phá sản.
LH (New Atlas)