Tên của thiên
hà Milky Way rất xưa cổ
Trước khi có đèn điện, mọi người
trên Trái Đất có được tầm nhìn thoáng đãng bầu trời về đêm. Không thể bỏ lỡ dải
sao trắng đục khổng lổ băng qua bầu trời. Các dân tộc cổ xưa đặt nhiều cái tên
khác nhau cho cấu trúc giống mây của thiên hà chúng ta, nhưng các phiên bản hiện
đại của chúng ta có nguồn gốc từ người Hy Lạp. Người Hy Lạp có truyền thuyết về
thần Ec-cun, lúc nhỏ được mang đến cho nữ thần Hera, người này đã cho Ec-cun bú
trong lúc bà đang ngủ. Khi bà thức dậy và kéo bầu sữa ra, sữa của bà đã chảy
khắp cả khoảng trời. Theo thời gian, nguồn gốc cái tên bằng tiếng Hy Lạp bị mất
đi, giáo sư Matthew Stanley đến từ Trường Đại học New York cho biết. Đó là một
trong những thuật ngữ quá xưa cũ đến nỗi ngày nay nguồn gốc của cái tên này
thường bị quên lãng”.
Chúng ta không
chắc có chính xác bao nhiêu ngôi sao trong thiên hà Milky Way
Đếm sao là một việc chán ngắt.
Ngay cả các nhà thiên văn học cũng tranh cãi về cách tốt nhất để đếm sao. Kính
viễn vọng của họ chỉ có thể nhìn thấy những ngôi sao sáng nhất trong thiên hà
của chúng ta, và nhiều ngôi sao bị khí và bụi mờ che khuất. Một kỹ thuật ước
tính số lượng ngôi sao trong thiên hà của chúng ta là quan sát tốc độ quay của
các ngôi sao trong thiên hà này, điều này cho biết chỉ số lực hấp dẫn, và vì thế
cho biết khối lượng của thiên hà chúng ta. Chia khối lượng thiên hà cho kích
thước trung bình của một ngôi sao, bạn sẽ có đáp án. Nhưng theo nhà thiên văn
David Kornreich đến từ Trường Đại học Ithaca ở New York, tất cả những con số này
chỉ số sấp xỉ. Các ngôi sao rất khác nhau về kích thước, và thiên hà của chúng
ta có rất nhiều ngôi sao đang trú ngụ. Vệ tinh Gaia của Cơ quan Không gian Châu
Âu đã vẽ bản đồ vị trí của 1 tỷ ngôi sao trong thiên hà của chúng ta, và các
khoa học gia của cơ quan này cho rằng con số này đại diện cho 1% trong tổng số,
vì thế có lẽ thiên hà Milky Way chứa khoảng 100 tỷ ngôi sao.
Không ai biết
thiên hà Milk Way nặng bao nhiêu
Các nhà thiên văn vẫn chưa chắc
chắn thiên hà của chúng ta chính xác nặng bao nhiêu, ước tính từ 700 tỷ đến 2
ngàn tỷ lần khối lượng của mặt trời. Để nắm rõ điều này không phải là chuyện dễ
dàng. Hầu hết khối lượng của thiên hà Milky Way – có lẽ 85% - ở dạng vật chất
tối, vật chất này không phát ra ánh sáng và vì thế không thể quan sát trực tiếp,
theo nhà thiên văn Ekta Patel đến từ Trường Đại học Arizona ở Tucson cho biết.
Milky Way có
lẽ ở một nơi rộng lớn và trống rỗng trong vũ trụ
Một vài nghiên cứu đã cho thấy
rằng Milky Way và những thiên hà lân cận đang tồn tại ở những vùng hoang vu
trong vũ trụ. Từ xa, cấu trúc của vũ trụ trên quy mô lớn trông giống như một
mạng lưới vũ trụ khổng lồ, có những sợi dây tơ nối các vùng dày đặc được phân
tách bằng những khoảng không khổng lồ hầu như trống rỗng. Năm ngoái, một nhóm
riêng rẽ đã nghiên cứu sự chuyển động của các thiên hà trong mạng lưới vũ trụ
này để thêm khẳng định rằng chúng ta đang lơ lửng ở một trong những khoảng trời
to lớn và trống rỗng.
Các nhà thiên
văn đang ra sức chụp ảnh hố đen khổng lồ ở tâm thiên hà Milky Way
Ẩn mình ở tâm thiên hà của chúng
ta là một ‘con quái vật đói khát’, đây là một hố đen khổng lồ có trọng lượng gấp
4 triệu lần mặt trời. Các khoa học gia biết hố đen nằm ở đó vì họ có thể lần
theo quỹ đạo của các vì sao ở tâm của thiên hà Milky Way và thấy rằng dường như
những ngôi sao này quay quanh một vật thể siêu khổng lồ không thể nhìn thấy được.
Nhưng trong những năm trở lại đây, các nhà thiên văn đã kết hợp quan sát từ
nhiều kính viễn vọng vô tuyến để ra sức nhìn lướt qua môi trường xung quanh hố
đen này. Dự án ‘Kính thiên văn Chân trời Sự kiện’ dự kiến sẽ chụp được những
hình ảnh sơ bộ ở cạnh rìa của hố đen vào những tháng sắp tới.
Các thiên hà
nhỏ xoay quanh thiên hà Milky Way và đôi khi đâm sầm vào Milky Way
Vào thế kỷ 16, khi nhà thám hiểm
người Bồ Đào Nha Ferdinand Magellan lái thuyền qua Bán cầu Bắc, ông và toàn bộ
thủy thủ trên tàu là những người Âu Châu đầu tiên báo cáo về những chòm sao tròn
trên bầu trời đêm. Những chòm sao này thực ra là những thiên hà nhỏ quay quanh
thiên hà Milky Way của chúng ta giống như các hành tinh xung quanh một vì sao,
và những chòm sao này được đặt tên là Đám mây Magellanic Lớn và Nhỏ. Có nhiều
thiên hà lùn như thế quay quanh thiên hà của chúng ta – và đôi khi bị thiên hà
Milky Way khổng lồ của chúng ta ăn mòn. Đầu năm nay, các nhà thiên văn đã sử
dụng những dữ liệu mới từ vệ tinh Gaia, vệ tinh này cho thấy hàng triệu ngôi sao
trong thiên hà chúng ta đang di chuyển theo những quỹ đạo ‘như cây kim’, nhỏ hẹp
như nhau. Điều đó cho thấy rằng tất cả những ngôi sao này có nguồn gốc ban đầu
từ một thiên hà lùn.
Thiên hà Milky
Way tràn ngập những dầu mỡ độc hại
Xoáy vào khoảng không hầu như
trống rỗng giữa các vì sao trong thiên hà của chúng ta là một đống dầu mỡ dơ bẩn.
Các phân tử hữu cơ chứa dầu này được gọi là các hợp chất cacbon béo được tạo ra
ở một số ngôi sao nào đó và sau đó bị rò rỉ ra khoảng không giữa các vì sao. Một
nghiên cứu gần đây nhận thấy rằng những hợp chất giống dầu mỡ này có thể chiếm
từ ¼ cho đến ½ cacbon giữa các vì sao của thiên hà Milky Way – gấp 5 lần so với
suy đoán trước đây. Mặc dù lạ nhưng những kết quả nghiên cứu này là lý do để lạc
quan. Bởi vì cacbon là khối xây dựng thiết yếu của các vật thể sống nên việc
thấy được sự dồi dào của cacbon trong thiên hà này có thể cho thấy rằng các hệ
sao khác cũng có sự sống.
Thiên hà Milky
Way sẽ va chạm với thiên hà lân cận trong 4 tỷ năm nữa
Thật buồn khi nói ra điều này
nhưng thiên hà của chúng ta sẽ không ở đây mãi. Các nhà thiên văn biết rằng
chúng ta hiện đang tăng tốc đến một thiên hà lân cận, đó là thiên hà Andromeda,
ở tốc độ khoảng 250.000 mph (400.000 km/h). Khi xảy ra va chạm vào khoảng 4 tỷ
năm nữa, hầu hết các nghiên cứu đều cho thấy rằng thiên hà Andromeda to lớn hơn
sẽ nuốt chửng thiên hà của chúng ta và sống sót. Nhưng trong một nghiên cứu gần
đây, các nhà thiên văn đã cân đo lại thiên hà Andromeda và nhận thấy rằng thiên
hà này tương đương khoảng 800 tỷ lần mặt trời, hoặc khoảng ngang bằng với khối
lượng của Milky Way. Điều đó có nghĩa là vẫn chưa biết chính xác thiên hà nào sẽ
ít bị tổn thất hơn trong vụ va chạm thiên hà trong tương lai.
Các vì sao lân
cận thiên hà chúng ta đang chạy đua đến thiên hà Milky Way
Các nghiên cứu gia gần đây đang
tìm kiếm các vì sao tốc lực quay với tốc độ khó hiểu sau khi tương tác với hố
đen vũ trụ khổng lồ ở tâm. Những điều họ phát hiện thậm chí còn lạ hơn – không
phải bay ra xa thiên hà của chúng ta mà hầu hết những ngôi sao này đều đang tăng
tốc hướng về chúng ta. “Đây có thể là những ngôi sao từ một thiên hà khác, bay
vụt qua thiên hà Milky Way”, nhà thiên văn Tommaso Marchetti đến từ Trường Đại
học Leiden ở Vương quốc Hà Lan cho biết. Trong nghiên cứu này, các tác giả đã
cho thấy rằng những vì sao kỳ quặc này có thể có nguồn gốc ở Đám mây Magellanic
lớn hoặc một thiên hà nào khác ở cách xa.
Có những bong
bóng bí ẩn xuất phát từ thiên hà Milky Way
Hãy tưởng tượng việc phát hiện
phòng khách mà bạn đã nhìn thấy hàng triệu lần trước đây có một con voi mà trước
giờ không hề để ý thấy. Đó là điều ít nhiều đã xảy ra với các nhà khoa học vào
năm 2010 khi họ phát hiện những cấu trúc khổng lồ xưa nay chưa từng thấy chạy
dài 25.000 năm ánh sáng phía trên và dưới thiên hà này. Được đặt trên là ‘bong
bóng Fermi’ sau khi kính viễn vọng Fermi tìm thấy những bong bóng này, những vật
thể phát ra tia gamma này đã bác bỏ những giải thích của các nhà thiên văn xưa
nay. Năm ngoái, một nhóm nghiên cứu gia đã thu thập bằng chứng cho thấy rằng
những bong bóng này là hậu quả của một sự kiện xảy ra cách đây khoảng 6-9 triệu
năm, khi ấy hố đen vũ trụ siêu khổng lồ ở tâm thiên hà đã nuốt chửng một chùm
khí và bụi khổng lồ và nhả ra những đám mây phát sáng vô cùng to lớn.
Thiên hà của
chúng ta đang bị tấn công dồn dập bằng những xung điện từ phía bên kia của vũ
trụ
Trong thập kỷ qua, các nhà thiên
văn tiếp tục phát hiện những tia sáng kỳ lạ chiếu vào họ từ bên kia vũ trụ, đây
được gọi là những bùng nổ sóng vô tuyến nhanh (FRB). Không có lời giải thích nào
được tán thành về những tín hiệu bí ẩn này. Mặc dù biết về những cuộc bùng nổ
này hơn 10 năm nhưng đến gần đây các nghiên cứu gia mới chỉ chụp được khoảng
chừng 30 mẫu về những cuộc bùng nổ này. Nhưng trong một nghiên cứu gần đây, các
nhà khoa học Úc đã tìm cách tìm ra thêm 20 FRB. Mặc dù họ vẫn chưa biết được
nguồn gốc của những tia sáng kỳ lạ này nhưng nhóm nghiên cứu có thể xác định
được ánh sáng này đã di chuyển qua vài tỷ năm ánh sáng.
AT (Live
Science)