Giả dụ như, bạn đang đi bộ dọc theo một đường phố
đông đúc. Xung quanh bạn là âm thanh của tàu điện ngầm, giao thông và âm nhạc
phát ra từ các cửa hàng. Đột nhiên, bạn nhận ra một trong những âm thanh bạn
đang nghe là ai đó đang nói, và bạn lắng nghe theo một cách khác khi bạn chú ý
đến những gì họ đang nói.
Làm thế nào để bộ não làm điều này? Và nó diễn ra
nhanh như thế nào? Các nhà nghiên cứu tại Đại học Maryland đang tìm hiểu thêm về
quá trình tự động mà bộ não trải qua khi nó tiếp nhận ngôn ngữ nói.
Trong một thời gian, các nhà thần kinh học hiểu được
rằng, khi chúng ta nghe âm thanh của ngôn ngữ mà chúng ta có thể hiểu thì bộ não
của chúng ta phản ứng khác với lúc chúng ta nghe những âm thanh không phải là
lời nói hay những người nói các ngôn ngữ mà chúng ta không biết. Khi chúng ta
nghe ai đó nói bằng một ngôn ngữ quen thuộc, thì bộ não của chúng ta nhanh chóng
chuyển sang chú ý, xử lý âm thanh lời nói bằng cách biến chúng thành từ ngữ, và
hiểu những gì đang được nói.
Bài nghiên cứu được viết bởi Tiến sĩ Christian
Brodbeck, và Giáo sư Jonathan Z. Simon.
Khi tham gia vào nhận thức giọng nói, thì vỏ não
thính giác phân tích các mẫu âm thanh phức tạp để phát hiện các từ mang một
thông điệp ngôn ngữ. Não làm điều này dường như rất hiệu quả, ít nhất là một
phần, bằng cách dự đoán những gì nó có khả năng nghe. Não có thể dự đoán những
gì có thể đến tiếp theo. Người ta thường cho rằng quá trình này liên quan đến
việc nhận ra mức độ trung gian và ngữ âm của âm thanh.
Trong nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã lập bản đồ
và phân tích hoạt động não bộ của người tham gia trong khi lắng nghe một người
nói chuyện kể một câu chuyện. Họ sử dụng phương pháp chụp từ tính (MEG), một
phương pháp thần kinh không xâm lấn phổ biến sử dụng từ kế rất nhạy để ghi lại
các từ trường tự nhiên được tạo ra bởi các dòng điện bên trong não. Người được
chụp thường nằm dưới hoặc nằm bên trong máy quét MEG, giống như máy sấy tóc toàn
bộ đầu, nhưng chứa một loạt các cảm biến từ tính.
Nghiên cứu cho thấy bộ não nhanh chóng nhận ra âm
thanh ngữ âm tạo nên âm tiết và quá trình chuyển đổi từ việc xử lý đơn thuần là
âm thanh sang thông tin ngôn ngữ ở mức độ chuyên môn cao và theo một cách tự
động. Bộ não phải theo kịp với người nói với tốc độ khoảng ba từ một giây. Não
làm được điều này, một phần, bằng cách phân biệt lời nói với các loại âm thanh
khác trong khoảng một phần mười giây sau khi âm thanh đi vào tai.
Trong một phần khác của nghiên cứu, các nhà nghiên
cứu thấy rằng mọi người chọn lọc xử lý âm thanh lời nói trong môi trường ồn ào.
Ở đây, những người tham gia nghe thấy một hỗn hợp
của hai diễn giả trong một kịch bản "tiệc cocktail", và được nghe để nghe một
trong hai diễn giả và bỏ qua người kia. Bộ não của người tham gia chỉ liên tục
xử lý ngôn ngữ cho cuộc trò chuyện mà họ được yêu cầu chú ý, chứ không phải
người mà họ được yêu cầu bỏ qua.
"Điều này có thể tiết lộ một "nút thắt cổ chai "trong
nhận thức giọng nói của bộ não của chúng ta," Brodbeck nhận định. "Chúng tôi
nghĩ rằng nhận thức từ vựng hoạt động trong não của chúng ta xem xét sự phù hợp
giữa tín hiệu tiếng nói đi vào và nhiều từ ngữ khác nhau cùng một lúc. Có thể là
cơ chế này liên quan đến các nguồn lực hạn chế về việc có thể thử bao nhiêu lựa
chọn khác nhau, khiến cho chúng ta không thể lắng nghe nhiều hơn một diễn giả
cùng một lúc."
Nghiên cứu này đặt nền tảng cho nghiên cứu bổ sung
về cách bộ não của chúng ta diễn giải âm thanh ở dạng từ ngữ. Ví dụ như, làm thế
nào và khi nào bộ não quyết định từ nào đang được nói? Có bằng chứng cho thấy bộ
não thực sự chuyển đổi qua lại các khả năng, nhưng hiện tại chưa biết bằng cách
nào bộ não thu hẹp thành công các lựa chọn thành một từ duy nhất và kết nối nó
với ý nghĩa của bài diễn văn được nói ra.
Thanh Vân (ScienceDaily)