Gạo có khả năng chịu hạn và nhiễm mặn tại một trung
tâm nghiên cứu nông nghiệp nhiệt đới quốc tế tại Việt Nam. Ảnh: Trung tâm quốc
tế về nông nghiệp nhiệt đới / Georgina Smith
Nông dân Cacao ở Nicaragua mất mùa do nấm mốc và đất
thoái hóa. Năng suất giảm ở các cánh đồng lúa của Việt Nam vì nhiệt độ cao hơn
và độ mặn tăng. Những người trồng đậu và ngô ở Uganda thấy cây của họ chết trong
những đợt khô hạn nghiêm trọng trong mùa mưa. Sự kết hợp hai “cú đấm” từ biến
đổi khí hậu và quản lý đất nông nghiệp kém có thể giảm nhẹ bằng các biện pháp
đơn giản giúp các trang trại có năng suất và lợi nhuận cao. Theo phân tích mới
của Trung tâm Nông nghiệp Nhiệt đới Quốc tế (CIAT) công trên tạp chí PLOS ONE,
việc thực hiện các biện pháp thực hành nông nghiệp thông minh khí hậu (CSA) có
thể tăng năng suất, có lợi cho môi trường và tăng thu nhập của nông dân .
Nghiên cứu xem xét 10 vấn đề lớn liên quan đến khí
hậu mà nông dân ở Châu Phi, Châu Á và Châu Mỹ Latinh phải đối mặt và đề xuất các
biện pháp khắc phục CSA cụ thể tại địa điểm. Các vấn đề bao gồm các cánh đồng
đậu phộng ở Việt Nam, kiểm soát bệnh bạc lá ở Nicaragua và trồng các giống đậu
và ngô chịu hạn cùng với nhau ở Uganda.
Khi cần đầu tư bổ sung, tỷ lệ hoàn vốn ban đầu của
khoản đầu tư nằm trong khoảng từ 17% đến 590%. Chi phí khởi động có thể được
phục hồi trong một đến tám năm, tùy thuộc vào thực tiễn quản lý. Trong mọi
trường hợp thì sản lượng đều tăng.
Peter Laderach, đồng tác giả của nghiên cứu cho biết:
"Tiềm năng cho các chiến lược này là rất lớn và có thể hành động ngay lập tức,
nếu được nhắm mục tiêu đến đúng nông dân và kèm theo các nguồn lực phù hợp". "Bây
giờ, thách thức nằm ở việc vượt qua những trở ngại để thực hiện."
Nhiều biện pháp thực hành CSA cải thiện sản xuất,
tạo vùng đệm chống lại biến đổi khí hậu và cải thiện đất nghèo dinh dưỡng với
chi phí đầu tư ít hơn. Đôi khi những chi phí này ít hơn so với kinh doanh thông
thường với trang trại đơn lẻ và phân bón hóa học. Trở ngại là khả năng thay đổi
kỹ thuật canh tác theo thói quen, nguồn lao động hạn chế và thiếu khả năng tiếp
cận tín dụng, Margarita Astralaga, Giám đốc Môi trường, Khí hậu, Giới tính và Xã
hội của Quỹ Phát triển Nông nghiệp Quốc tế (IFAD), cho biết.
Le Lan, một nhà nghiên cứu tại Đại học Tây Úc và là
tác giả chính của nghiên cứu, cho biết các can thiệp CSA thành công của chính
phủ và các cơ quan phát triển cần tìm kiếm "lợi ích tổng hợp lớn nhất cho cộng
đồng" và không chỉ là lợi ích tiềm năng cho từng nông dân. "Ngoài ra, nếu khu
vực này chịu các sự kiện khí hậu khắc nghiệt, thì việc hỗ trợ có mục tiêu phải
xem xét thực tế kinh tế xã hội và văn hóa của các nhóm nông dân nếu các biện
pháp này được áp dụng rộng rãi."
Lan và các đồng nghiệp đã thực hiện các cuộc điều
tra hộ gia đình ở Nicaragua, Việt Nam và Uganda, lập bảng mức độ áp dụng CSA,
tạo ra một phân tích lợi ích chi phí để triển khai CSA rộng rãi và dự kiến mức
độ áp dụng tiềm năng tại mỗi địa điểm.
Tại địa điểm nghiên cứu ở Việt Nam, các kỹ thuật CSA
được áp dụng rộng rãi nhất được quan sát là luân canh cây trồng giữa lúa và đậu
phộng. Điều này làm tăng lợi nhuận cho nông dân và giảm phát thải khí nhà kính
nói chung. Gần một phần ba nông dân đã áp dụng kỹ thuật này. Mười phần trăm hoặc
ít hơn 10% đã thực hiện lai giống hữu cơ, các giống lúa cải tiến chịu được hạn
hán và nhiễm mặn và nuôi tôm.
Các nhà nghiên cứu ước tính tiềm năng áp dụng của
năm kỹ thuật CSA tại các khu vực ở Việt Nam nằm trong khoảng từ 23 đến 89%. Đầu
tư ban đầu có thể được thu hồi trong tối đa năm năm, trong khi canh tác hữu cơ
và luân canh có lợi nhuận ngay lập tức do giảm chi phí cho canh tác hóa học và
trồng lúa. Ngược lại, các địa điểm nghiên cứu ở Nicaragua và Uganda cho thấy
không có sự hấp thu nào trong các chiến lược CSA của nghiên cứu.
Nông dân Nicaragua cacao có thể thực hiện kiểm soát
bệnh nấm đơn bào một cách thủ công - hay còn gọi là bệnh thối quả do sương giá -
để phục hồi tới 80% tổn thất của họ đối với mầm bệnh. Bón phân hữu cơ và trồng
cây chuối để che bóng cây ca cao có thể giúp tăng năng suất với chi phí thấp. Ước
tính tỷ lệ lợi nhuận của các biện pháp thực hành này thay đổi từ 17 phần trăm
đối với canh tác hữu cơ của cacao trong tám năm đến 590 phần trăm cho việc trồng
cây chuối che bóng trong một năm.
Nông dân bị hạn hán ở miền Bắc Uganda có thể được
hưởng lợi từ việc trồng xen kẽ các giống đậu và ngô trưởng thành nhanh hơn, chịu
được hạn hán và có năng suất cao hơn. Cùng với việc thực hiện các kỹ thuật thu
hoạch nước để tưới trong thời gian khô và giữ độ ẩm của đất, những giống này -
đã được sử dụng ở các khu vực khác không có trong khu vực nghiên cứu - có khả
năng được 90% nông dân chấp nhận. Tỷ lệ lợi nhuận ước tính là 25 phần trăm trong
sáu năm và 85 phần trăm trong ba năm đối với các khu vực ở Uganda.
Nghiên cứu được tài trợ bởi Quỹ phát triển nông
nghiệp quốc tế (IFAD) hợp tác với chương trình nghiên cứu về biến đổi khí hậu,
nông nghiệp và an ninh lương thực (CCAFS) trong Chương trình thích ứng với nông
nghiệp nhỏ của IFAD.
Thanh Vân (ScienceDaily)