Minh họa về một
vụ va chạm tiểu hành tinh lớn với trái đất (Ảnh: Paulpaladin/Depositphotos)
Trong suốt lịch sử 4,5 tỉ năm,
hành tinh trái đất đóng vai trò là nhà cho số lượng sự sống phong phú một cách
phi thường, từ các sinh vật hiển vi ban đầu cho đến loài khủng lo to xác và cuối
cùng là đến chúng ta. Thế giới mà chúng ta sống ngày nay được định hình không
chỉ nhờ sự xuất hiện của sự sống mà còn bởi sự phá hủy toàn bộ sự sống trong các
sự kiện tuyệt chủng hàng loạt thảm khốc.
Không gì nghi ngờ, nổi tiếng nhất
trong số các sự kiện này là va chạm tiểu hành tinh quét sạch toàn bộ khủng long
trên đất liền và khơi mào cho nhiều biến đổi môi trường sâu sắc. Nhưng vẫn có
những sự kiện khác. Ví dụ, cách đây 252 triệu năm có một sự kiện gọi là “Đại
tuyệt diệt” mà ở đó gần như toàn bộ mọi sự sống trong đại dương trái đất đều bị
tiêu diệt.
Tư liệu hóa thạch của mỗi sự kiện
này hé lộ giới hạn tốc độ hay độ trễ rõ ràng mà tự nhiên đặt ra cho việc phục
hồi sự sống sau một vụ tuyệt chủng. Nghiên cứu trước đây khẳng định rằng lý do
cho độ trễ này bắt nguồn từ các yếu tố môi trường, tuy nhiên một nghiên cứu mới
của các nhà nghiên cứu tư Đại học Texas ở Austin và Đại học Bristol ở
Vương quốc Anh cho rằng thủ phạm cho sự chậm trễ đó có thể lẽ chính là tiến
hóa.
Các nhà nghiên cứu đã tìm hiểu
là foraminifera hay foram, một dạng sinh vật phù du sống trong các vùng biển cổ
đại của trái đất. Hóa thạch foram đặc biệt hữu ích đối với các nhà khoa học
theo dõi biến đổi loài dài hạn vì sự phổ biến của chúng trong trầm tích đại
dương cho phép các nhà khoa học quan sát sự tiến triển của chúng trong khoảng
thời gian rất dài mà không có sự ngắt quãng nào.
Mặc dù các quần thể foram bị tàn
phá bởi vụ va chạm thiên thạch vốn đã quét sạch loài khủng long nhưng một số
loài vẫn có khả năng sống sót. Nhóm đằng sau nghiên cứu mới đã theo dõi sự phục
hồi của chúng, tập trung vào 20 triệu năm sự kiện thảm khốc và sự phục hồi sau
đó.
Vụ tuyệt chủng kỷ Phấn trắng-
Paleogene là sự kiện duy nhất trong lịch sử trái đất gây biến đổi toàn cầu đối
với sự sống nhanh hơn tác động đang diễn ra của biến đổi khí hậu do con người.
Do vậy, các nghiên cứu tìm hiểu sự kiện có thể chứng minh là một nguồn thông
tin giá trị đối với việc hiểu về cách các loài có thể phục hồi trong tương lai.
Nhóm đã khám phá ra rằng các loài
foram sống sót nhanh chóng phản ứng với tình huống mới để điền vào chỗ trống
sinh thái. Tuy nhiên, sau bước ban đầu này, tiến triển tương lai bị trì hoãn vì
foram trong vai trò mới đã thích ứng và trở nên phức tạp hơn và tiến hóa một
loạt các đặc điểm đặc biệt mới mà sau đó dẫn tới sự đa dạng loài. Những cải tiến
mới này sẽ cho phép foram điền thêm vào những chỗ trống sinh thái hay thậm chí
tạo ra các loài hoàn toàn mới để cư ngụ.
Mất chừng 10 tỉ năm để sự đa dạng
của loài foram được phục hồi đến mức độ tương đương với mức trước tuyệt chủng.
Ý tưởng tiến hóa có thể là một
nút thắt đối với sự phục hồi của sự sống lần đầu tiên được đề xuất cách đây 20
năm, theo các tác giả của nghiên cứu, công trình của họ là bằng chứng đầu tiên
được phát hiện trong hồ sơ hóa thạch ủng hộ lý thuyết đó.
Hơn nữa, các nhà nghiên cứu tin
rằng phát hiện của họ có khả năng đúng với các sự kiện tuyệt chủng khác và thậm
chí có thể cung cấp thông tin về tốc độ mà sự sống phục hồi sau tác động của
biến đổi khí hậu, hủy hoại môi trường sống và các mối đe dọa khác.
“Chúng tôi hy vọng rằng kiểm tra
phần còn lại của hồ sơ foraminiferal phù du sẽ cho chúng ta hiểu biết mới về
cách khí hậu định hình tiến hóa của chúng ta. Với những biến đổi khí hậu chậm
hơn trong quá khứ mà chúng ta đã có hồ sơ địa chất, chúng ta có thể thu được
nhiều chi tiết hơn về việc biến đổi khí hậu có thể ảnh hưởng như thế nào đến
loài sinh vật phù du quan trọng này”, đồng tác giả Andrew Fraass cho biết.
LH (New Atlas)