Các nhà nghiên
cứu vừa truy nguồn gốc thiên hướng dễ bị bệnh tim mạch của chúng ta tới một đột
biến gen duy nhất trong một tổ tiên loài người cổ đại (Ảnh: SergeyNivens/Depositphotos)
Xơ vữa động mạch là một tình
trạng mà ở đó động mạch bị nghẽn do tích tụ chất béo hoặc cholesterol. Việc này
làm cản trở dòng máu và sau đó gây ra cục máu đông, phình mạch, lên cơn đau tim
và các vấn đề khác liên quan đến bệnh tim mạch. Các yếu tố nguy cơ bao gồm các
nghi phạm thông thường như béo phì, tiểu đường, chế độ ăn nghèo nàn, hút thuốc
và thiếu hoạt động thể chất.
Nhưng kỳ lạ thay, khoảng 15% cơn
đau tim do xơ vữa động mạch xảy ra mà không có sự tham gia của các yếu tố nguy
cơ đó. Mọi chuyện thậm chí kỳ lạ hơn khi chúng ta xem xét các loài có vú khác –
những cơn đau tim liên quan đến xơ vữa động mạch gần
như chỉ đặc trưng ở người. Một nghiên cứu năm 2009 chỉ ra rằng trong họ hàng gần
nhất của chúng ta, tinh tinh, tình trạng này gần như chưa bao giờ gây cơn đau
tim, thậm chí khi con vật không hoạt động thể chất và có các yếu tố nguy cơ khác.
Do đó, các nhà nghiên cứu đối
với nghiên cứu mới – cũng là nhóm nghiên cứu cứu tinh tinh năm 2009 – đã tiến
hành điều tra. Họ phát hiện ra rằng một đột biến gen cụ thể ở người dường như là
nguyên nhân cơ bản của tính dễ bị bệnh tim mạch do xơ vữa động mạch gây ra. Thậm
chí chính gen này có lẽ chịu trách nhiệm cho lý do vì sao thịt đỏ làm tăng nguy
cơ sức khỏe.
Gen được được nói đến được gọi là
CMAH và nó sản sinh một phân tử dường axit nước bọt được gọi là Neu5Gc. Kết quả
của đột biến gen này là con người nói chung thiếu Neu5Gc, dường như là nguyên
nhân gốc rễ vì sao xơ vữa động mạch lại quá nguy hiểm hơn với chúng ta đến vậy.
Để kiểm tra ý tưởng đó, nhóm UCSD
đã sửa đổi gen chuột để loại bỏ CMAH, gây ra sự thiếu hụt Neu5Gc như ở người.
Như dự đoán, xơ vữa động mạch được phát hiện nghiêm trọng gấp 2 lần ở chuột
chỉnh sửa gen so với nhóm chuột đối chứng không chỉnh sửa.
“Nguy cơ tăng dường như được thúc
đẩy bởi nhiều yếu tố bao gồm các tế bào trắng hoạt động quá mạnh và thiên hướng
bị tiểu đường ở chuột giống con người. Điều này có lẽ giúp giải thích vì sao
thậm chí người ăn kiêng không có các yếu tố nguy cơ tim mạch rõ ràng nào khác
vẫn dễ bị đau tim và đột quỵ trong khi các họ hàng tiến hóa khác thì không”,
đồng tác giả nghiên cứu Ajit Varki cho biết.
Đó có vẻ là vấn đề dễ giải quyết
– chỉ cần bổ sung Neu5Gc là có thể chắc chắn ngăn ngừa được bệnh tim mạch đúng
không? Nhưng điều thú vị là ngược lại mới đúng. Nhóm phát hiện ra rằng khi họ
sửa đổi chuột để thiếu hụt Neu5Gc và sau đó họ cho chúng ăn một chế độ ăn giàu
Neu5Gc, xơ vữa động mạch tăng thêm 2,5 lần. Dường như nó kích hoạt một phản ứng
miễn dịch và gây viêm nhiễm kinh niên.
Vì Neu5Gc có rất nhiều trong thịt
đỏ nên vẫn có thể còn một chặng đường dài hướng tới giải thích được lý do vì
sao chế độ ăn thịt lại không tốt đối hệ tim mạch chúng ta như vậy.
Các nhà nghiên cứu tin rằng họ
được có thể truy được vấn đề xa vào lịch sử chung của chúng ta. Tại một thời
điểm nào đó cách đây 2 đến 3 triệu năm, gen CMAH đã bị vô hiệu hóa trong tổ tiên
hominin của chúng ta, điều mà nhóm cho là có thể có liên hệ với một loài ký
sinh trùng sốt rét.
Tiến hóa hiếm khi lấy đi mà không
trả lại một thứ gì đó và CMAH có một mối quan hệ phức tạp với sức khỏe chúng
ta. Trong khi sự vắng mặt của nó khiến chúng ta dễ bị bệnh tim mạch và thậm chí
giảm khả năng sinh sản nhưng chúng ta cũng có thể được bảo vệ khỏi các loài
virus nhắm vào Neu5Gc. Nó thậm chí còn phức tạp hơn trong việc tăng cường khả
năng chúng ta chạy được khoảng cách xa hơn.
LH (New Atlas)