Hầu
như lúc nào bạn nhìn thấy núi lửa phun trào trên tivi hoặc internet, macma đều
phun ra ngay bên ngoài đỉnh núi. Tuy nhiên, không phải hiếm gặp trường hợp macma
phun trào từ sườn núi chứ không phải miệng núi. Sau khi rời khỏi buồng macma
dưới lòng đất, macma phun trào bằng cách làm nứt gãy đá, đôi khi hàng chục
kilomet. Sau đó, khi macma phá vỡ bề mặt Trái Đất sẽ tạo ra từ một miệng phun
trở lên, đôi khi phun trào một cách dữ dội.
Các
nhà nghiên cứu núi lửa gặp thử thách lớn khi đoán hướng phun của macma cũng như
vị trí phá vỡ mặt đất của macma. Đã có nhiều nỗ lực cho công việc này bởi vì
điều này có thể giúp hạn chế đến mức tối thiểu nguy cơ gặp nguy hiểm do núi lửa
phun trào cho các làng mạc và thành phố lân cận. Nay Eleonora Rivalta và nhóm
nghiên cứu đến từ Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Địa lý Đức ở Potsdam cùng các
cộng sự đến từ Trường Đại học Roma Tre đã xây dựng một phương pháp mới để đưa ra
những dự báo về vị trí của miệng núi lửa. Nghiên cứu này được đăng tên tạp chí
Science Advances.
Những
núi lửa chỉ phun một lần thường có miệng phun mở ra ở bên hông của một núi lửa.
Tất cả các núi lửa có thể tạo ra nhiều miệng phun
Hầu
hết các miệng núi lửa đều chỉ phun một lần. Việc phân bổ miệng núi lửa rải rác
và đôi khi có vẻ ngẫu nhiên theo không gian gây đe dọa cho các vùng lân cận và
là thử thách cho các nhà nghiên cứu núi lửa trong việc vẽ bản đồ dự báo về vị
trí núi lửa phun trào trong tương lai. Những bản đồ như thế cũng cần thiết cho
việc dự đoán chính xác về dòng dung nham và nham tầng hoặc độ mở rộng của cột
tro bụi.
Bản
đồ dự báo miệng núi lửa từ trước đến nay chủ yếu dựa vào sự phân bổ về mặt không
gian của các miệng núi lửa trước đây. Vấn đề là thông thường chỉ vài chục miệng
núi lửa có thể nhìn thấy được trên bề mặt núi lửa.
Đó là
lý do vì sao Rivalta cùng nhóm nhà địa chất và thống kê đã sử dụng vật lý núi
lửa để cải thiện những dự đoán này. Họ đã vận dụng những hiểu biết mới nhất về
cách thức macma phá vỡ đất đá để di chuyển dưới lòng đất và kết hợp điều này với
một quy trình thống kê và kiến thức về kết cấu cũng như lịch sử núi lửa. Họ đã
tinh chỉnh các thông số của mô hình vật lý này cho đến khi những thông số ấy
khớp với các kiểu phun trào trước đây. Sau đó, họ có được một mô hình hoạt động
và có thể sử dụng mô hình ấy để dự đoán các vị trí phun trào trong tương lai.
Phương pháp mới này đã được áp dụng cho hõm chảo núi lửa Campi Flegrei ở phía
nam Italy, gần thành phố Naples có khoảng 1 triệu dân. Trong phạm vi hơn 10km,
có khoảng 8 miệng núi lửa đã phun trào trong 15.000 năm qua. Phương pháp mới này
đã phát huy tốt tác dụng trong các thử nghiệm trước đây, đã dự đoán chính xác vị
trí của các miệng núi lửa.
Phần
khó nhất đó là đưa ra công thức cho phương pháp này để có thể áp dụng được cho
tất cả các núi lửa. Các nghiên cứu gia cho biết họ sẽ tiến hành thêm nhiều thử
nghiệm. Nếu cũng hữu hiệu ở những núi lửa khác thì phương pháp mới này có thể
giúp hoạch định việc sử dụng đất ở các khu vực núi lửa và dự báo vị trí phun
trào núi lửa trong tương lai với độ chắc chắn cao hơn trước đây.
AT (Eurekalert)