Nghiên cứu mới từ Đại học
Chiết Giang, Viện hàn lâm khoa học Trung Quốc và Đại học ở St. Louis
vừa cung cấp bằng chứng bộ gen cho thấy rằng cỏ lồng vực (Echinochloa
crus-galli) được hưởng lợi từ phương thức canh tác của con người, bao
gồm cả việc nhổ cỏ bằng tay liên tục khi loài cỏ này phát tán từ
lưu vực sông Dương Tử cách đây chừng 1000 năm.
Cỏ lồng vực là một loài cỏ
dại xâm lấn phổ biến toàn cầu của các loại cây ngủ cốc và cây được
gieo trồng theo hàng.
Theo Giáo sư sinh học Kenneth
Olsen, “Ở châu Á, nông dân trồng lúa thường có truyền thống gieo trồng
và nhổ cỏ ruộng bằng tay. Bất kỳ cây cỏ nào vươn ra đều dễ dàng bị
phát hiện và nhổ bỏ. Qua hàng trăm thế hệ, điều này đã tạo điều
kiện cho một số chủng cỏ lồng vực chuyên xuất hiện trên ruộng lúa và
bắt chước rất giống cây lúa, nhờ đó chúng không bị phát hiện”.
Các nhà nghiên cứu đã tiến
hành xếp tuần tự bộ gen của dạng cỏ lồng vực bắt chước và không
bắt chước theo cây lúa như một bước hướng tới hiểu về cách quá trình
này xuất hiện.
Dạng bắt chước này là một
sự thích nghi của cỏ để phỏng theo những loài thực vật được thuần
hóa. Trong trường hợp của cây cỏ lồng vực, cỏ bắt chước lúa mọc
thẳng giống như cây lúa thay vì bò dài trên mặt đất như hầu hết các
loại cỏ lồng vực. Chúng cũng có thân xanh giống cây lúa thay vì thân
đỏ phổ biến hơn ở loài cỏ này.
“Với sự ra đời của ngành
nông nghiệp cách đây khoảng 10.000 năm, con người trên khắp hành tinh đã
bắt đầu tạo ra một môi trường sống tuyệt vời để các loài cỏ dại tự
nhiên khai thác. Cây cỏ nông nghiệp thành công và xâm lấn nhất là những
cây tiến hóa các đặc điểm cho phép chúng tránh bị phát hiện và sinh
sôi trong môi trường mới đầy màu mỡ này”, Olsen cho biết thêm.
Các nhà nghiên cứu ước tính
phiên bản cỏ lồng vực bắt chước này đã xuất hiện trùng với khoảng
thời gian mà hồ sơ lịch sử của Trung Quốc cho thấy trung tâm kinh tế
khu vực đang chuyển dịch từ lưu vực sông Hoàng Hà sang lưu vực sông
Dương Tử. Trong suốt triều đại nhà Tống, dân số tăng nhanh, nhu cầu lúa
gạo với vai trò là lương thực chính tăng cao. Đây cũng là thời điểm
giống lúa chịu hạn sinh trưởng nhanh có tên lúa Champa được đưa từ Đông
Nam Á vào châu thổ sông Dương Tử – cho phép sản xuất 2 vụ mỗi năm.
Việc kiểm soát cỏ dại trên ruộng lúa có lẽ đã được tăng cường trong
bối cảnh của các điều kiện này. Nếu không có người nông dân ngoài
đồng trồng lúa và nhổ cỏ bằng tay thì có lẽ không có sự chọn lọc
mạnh mẽ đến mức cỏ dại gần như không thể phân biệt với cây lúa như
thế.
HA (Science Daily)