Thời bấy giờ, có hai viên Cai đội hầu cận chúa
Nguyễn từ kinh đô Phú Xuân đến Biên Hoà bắt ca nhi (thiếu nữ hát hay) để đem về
kinh thành. Đến xứ Trấn Biên, hai viên cai đội cậy thế là người ở kinh thành, ỷ
vào việc thực hiện công việc của chúa Nguyễn giao cho nên có thái độ hống hách,
khinh người, làm nhiều điều bậy bạ đối với dân lành; đặc biệt ức hiếp phụ nữ.
Đặng Đại Độ là Ký lục Trấn Biên thấy những việc làm sai trái của các tên Cai
đội này liền sai quân bắt, căng ra đánh chết rồi treo ở cửa chợ, trừ mối họa
cho dân nên được nhiều người cảm kích, khâm phục.
Thế nhưng, khi xử xong hai tên Cai đội này, Đặng
Đại Độ cho rằng bản thân phạm vào việc giết hại người của triều đình nên ông
mặc áo ngắn, đeo gông nhỏ rồi đi bộ về kinh chịu tội. Chuyến hành trình về kinh
thành này ông dẫn theo một người cháu. Người cháu thấy ông chịu cảnh đeo gông,
đi bộ, cho là tự mình làm khổ thân nên đề nghị ông giữ gìn sức khoẻ. Nghe vậy,
Đặng Độ trả lời: ”Lại có hạng tội nhân tìm cách cho đỡ khổ à?”. Sau hơn
một tháng đi bộ, Đặng Đại Độ tới kinh thành, vào Bộ Hình dâng đơn xin tới nhà
ngục chờ xét xử. Bộ Hình đem việc Đặng Đại Độ tâu lên, chúa Nguyễn cho triều
kiến. Khi thấy ông không có triều phục, chúa Nguyễn sai người cấp cho.
Khi gặp chúa Nguyễn, Đặng Đại Độ nói rõ việc
mình làm ở Trấn Biên và xin chịu tội. Chúa Nguyễn an ủi, dụ rằng:”Khanh có
tội gì đâu mà phải đoạ đày mình khổ sở đến như vậy. Chỉ vì trẫm buồn phiền mệt
nhọc nên mới bảo chúng nó tìm đôi đứa con hát về kinh giúp trẫm tiêu khiển,
không dè chúng cậy thế hiếp người, giở thói làm càn, khanh giết đi là phải”.
Cảm khái trước hành động công minh, thương dân
của bề tôi, chúa Nguyễn Phúc Khoát không những trách hành động của Đặng Đại Độ
mà còn thăng ông làm Tuần phủ Gia Định, lại chuẩn cho đi tuần khắp năm phủ
(Quảng Ngãi, Quy Nhơn, Phú Yên, Bình Khang, Bình Thuận), được quyền thăng giáng
các quan lại nơi ấy khi cần thiết. Hành động cương trực, an dân của Đạng Đại Độ
được xem là dũng khí của bậc đại thần, nhân dân ngưỡng mộ và lưu truyền trong
lịch sử.
Theo
http://dongnai.vncgarden.com