Thủ tướng Phạm Minh Chính thăm,
tặng quà cho thương, bệnh binh đang điều trị tại Trung tâm điều dưỡng thương
binh Kim Bảng. (Ảnh: Dương Giang/TTXVN
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc
nhở chúng ta: “Máu đào của các thương binh, liệt sĩ đã làm cho lá cờ cách mạng
thêm đỏ chói. Sự hy sinh anh dũng của các liệt sĩ đã chuẩn bị cho đất nước
ta nở hoa độc lập, kết trái tự do”(2). “Thương binh, gia đình
quân nhân và gia đình liệt sĩ là những người có công với Tổ quốc, với nhân dân,
cho nên bổn phận chúng ta là phải biết ơn, phải yêu thương và giúp đỡ
họ”(3). Ngay từ năm 1947, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp
bước sang giai đoạn mới, đầy cam go, quyết liệt, Chủ tich Hồ Chí
Minh và Trung ương đã sớm có chủ trương, chính sách
chăm lo cho thương binh, gia đình liệt sĩ. Ngày 16/2/1947
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký ban hành Sắc lệnh số 20/SL về Quy định chế độ
hưu bổng, thương tật và tiền tuất tử sĩ. Tiếp đó, Chính phủ ban hành chế
độ hưu bổng, thương tật và tiền tuất cho thân nhân tử sĩ, “ưu đãi các chiến sĩ
bị thương và gia đình liệt sĩ”. Ngày 10/7/1947, cơ quan Thương binh và cựu
binh, sau đổi là Bộ Thương binh được thành lập. Tháng 6/1947, tại đồi Khau Tý,
ATK Định Hóa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị với Chính phủ chọn một ngày trong
năm, ngày 27/7 là “Ngày thương binh”. Từ
năm 1975, theo Chỉ thị 223/CT-TW ngày 8/7/1975 của Ban Bí thư Trung ương
Đảng, ngày 27/7 hằng năm chính thức trở thành “Ngày Thương binh - Liệt
sĩ” của cả nước.
Bước vào thời kỳ đổi mới đất nước, những quan
điểm cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác đối với người có công đã
được Đảng, Nhà nước ta cụ thể hóa thành các chính sách, pháp luật và triển khai
thực hiện thống nhất trong cả nước. Ban Bí thư đã lần lượt ban hành Chỉ thị số 07-CT/TW ngày 14/12/ 2006 về
“Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác thương binh, liệt sĩ, người có công
và phong trào “Đền ơn đáp nghĩa””; Chỉ thị số 14-CT/TW ngày
19/7/2017 về “Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với
công tác người có công với cách mạng” làm cơ sở cho việc sửa đổi,
hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật đối với người có công. Pháp lệnh Ưu
đãi người có công với cách mạng được sửa đổi căn bản, toàn diện, khẳng
định nguyên tắc: “Chăm lo sức khỏe, đời sống vật chất, tinh thần của
người có công với cách mạng và thân nhân của người có công với cách
mạng là trách nhiệm của Nhà nước và xã hội. Nhà nước khuyến khích các tổ chức,
cá nhân quan tâm, giúp đỡ và thực hiện chính sách, chế độ ưu đãi người có công
với cách mạng”(4). Pháp lệnh này đã tạo hành lang pháp lý cho việc chuẩn hóa các điều kiện, tiêu chuẩn xem xét công nhận
người có công với cách mạng theo đúng nguyên tắc chặt chẽ, thật sự xứng đáng,
tôn vinh đúng đối tượng; kịp thời bổ sung cả về đối tượng và chế độ thụ hưởng
đối với người có công, thân nhân người có công với cách mạng. Đồng thời,
còn quy định rõ nguồn lực thực hiện; quản lý nhà nước; trách nhiệm của cơ
quan, tổ chức và cá nhân có liên quan trong việc thực hiện chính sách, chế độ
ưu đãi người có công với cách mạng và thân nhân của người có công với cách
mạng.
Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc với
các thương binh nặng tiêu biểu nhân kỷ niệm Ngày Thương binh - Liệt sĩ 27-7
_Ảnh: TTXVN
Trên thực tế, chế độ ưu đãi người có công với
cách mạng và thân nhân của người có công với cách mạng bước đầu được xác lập và
thường xuyên điều chỉnh phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước
trong từng thời kỳ. Hiện nay, cả nước đã xác nhận được trên 9,2 triệu người có
công(5) (chiếm khoảng 10% dân số). Hằng năm, ngân sách Nhà nước
và các địa phương đã dành nhiều nghìn tỷ đồng để thực hiện chính sách trợ cấp,
ưu đãi về giáo dục, đào tạo, miễn giảm thuế, cải thiện nhà ở, chăm sóc phục hồi
sức khỏe, chương trình dạy nghề, tạo việc làm cho con em gia đình chính sách…;
mở rộng hệ thống cơ sở dịch vụ và sự nghiệp để phục vụ thương binh, thân nhân
liệt sĩ và người có công. Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, xác định
danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin được đẩy mạnh. Các địa phương
trong cả nước đã đầu tư nguồn lực lớn để xây dựng, tu bổ, tôn tạo nghĩa trang
liệt sĩ, các công trình ghi công liệt sĩ. Cổng thông tin điện tử về liệt sĩ, mộ
liệt sĩ, nghĩa trang liệt sĩ, thông báo tin mộ liệt sĩ được xây dựng và đi vào
hoạt động hiệu quả, giúp thân nhân liệt sĩ có thể truy cập để tìm mộ và thăm
viếng mộ, nghĩa trang liệt sĩ… Từ năm 1994
đến nay, chế độ trợ cấp, phụ cấp ưu đãi người có công đã qua nhiều lần điều
chỉnh, từng bước khắc phục những hạn chế về mức, về nguyên tắc và phương thức
điều chỉnh độc lập với chế độ tiền lương, bảo hiểm xã hội, phù hợp với điều
kiện của ngân sách nhà nước, góp phần từng bước cải thiện, nâng cao đời sống
của người có công.
Đặc biệt trong bối cảnh dịch
bệnh Covid-19 có những diễn biến phức tạp, thực hiện Quyết định số
15/2020/QĐ-TTg ngày 24/4/2020 của Chính phủ quy định việc thực hiện
các chính sách hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại dịch Covid-19, các địa
phương trong cả nước đã thực hiện triển khai chi trả hỗ trợ kịp thời, đầy
đủ cho 994.626 đối tượng thuộc lĩnh vực người có công với kinh phí khoảng 1.483
tỷ đồng(6). Tất cả những hoạt động cụ thể trên đã góp phần hiện thực
hóa chính sách người có công với cách mạng của Đảng, Nhà nước ta, thể
hiện sâu sắc truyền thống cao
đẹp “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta. Đồng thời, đây
còn là biện pháp giáo dục truyền thống thiết thực nhất, nhằm làm cho các thế hệ
hôm nay, nhất là thế hệ trẻ thấm nhuần đạo lý truyền thống “Uống nước
nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” của dân tộc, thấu hiểu sâu sắc
giá trị của sự hy sinh, cống hiến to lớn của các anh hùng liệt sỹ, thương binh
cho hòa bình, độc lập và sự trường tồn của đất nước.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công
tác chính sách người có công với cách mạng ở nước ta vẫn
còn những hạn chế nhất định. Đời sống của một bộ phận gia đình chính sách
còn nhiều khó khăn, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng căn cứ cách mạng. Tồn
đọng về chính sách trong các cuộc chiến tranh còn rất lớn. Những quân nhân tham
gia kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc tuy đã được
hưởng chế độ phục viên hoặc xuất ngũ, nhưng mức hưởng còn thấp so với sự cống
hiến, đời sống còn nhiều khó khăn. Một số đối tượng cần được hưởng chế độ ưu
đãi nhưng chưa được giải quyết kịp thời như: chính sách đối với thanh niên xung
phong, chính sách đối với một số đối tượng trực tiếp tham gia kháng chiến chống
Mỹ, cứu nước. Bên cạnh đó, việc phát hiện, tìm kiếm, quy tập phần mộ của các
liệt sĩ đã hy sinh trong các cuộc chiến tranh còn nhiều khó khăn, phức tạp. Việc
huy động, bố trí các nguồn lực thực hiện chính sách ưu đãi người có công với
cách mạng còn hạn chế; một số nghĩa trang, công trình ghi công liệt sĩ xuống
cấp chưa được quan tâm tu bổ, tôn tạo; tình trạng khai man hồ sơ, trục lợi chính sách vẫn còn xảy
ra, gây bức xúc trong xã hội.
Đại hội đại
biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng khẳng định, trong những năm
tới, cần tiếp tục: “Hoàn thiện và thực hiện tốt pháp luật, chính
sách đối với người có công trên cơ sở nguồn lực của Nhà nước và xã hội, bảo đảm
người có công và gia đình có mức sống từ trung bình khá trở lên trong địa bàn
cư trú...giải quyết căn bản chính sách với người có công; nâng cấp các công
trình “đền ơn đáp nghĩa”(7). Quán triệt định hướng đó, để phát huy được
những kết quả, thành tích, khắc phục những hạn chế, bất cập trong công
tác người có công với cách mạng, trong thời gian
tới cần tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ giải pháp sau:
Một là, cấp ủy,
chính quyền, Mặt trận Tổ quốc các cấp, các tổ chức chính trị - xã
hội đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng hơn nữa chủ trương, chính sách của
Đảng, Nhà nước đối với người có công trong cán bộ, đảng viên và nhân
dân. Toàn xã hội cần nhận thức rõ việc thực hiện tốt chính sách ưu
đãi đối với người có công là tình cảm thiêng liêng, trách nhiệm cao
cả, đồng thời là yếu tố bảo đảm thực hiện tiến bộ và công bằng xã
hội, thể hiện sâu sắc tính ưu việt và bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ
nghĩa ở nước ta, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường
niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước. Từ đó, cùng “chung
tay” thực hiện tốt chính sách ưu đãi người có công, đưa các phong
trào “Đền ơn đáp nghĩa”, “Toàn dân chăm sóc các gia đình thương binh,
liệt sĩ và người có công với cách mạng” trở thành hoạt động thường
xuyên ở các địa phương.
Hai là, nâng cao năng lực, hiệu lực,
hiệu quả quản lý nhà nước đối với công tác người có công với cách mạng. Rà soát, bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp
luật ưu đãi người có công, đặc biệt chú trọng giải quyết các vướng mắc, tồn tại
phát sinh liên quan để kịp thời điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với sự phát
triển của đất nước. Đẩy mạnh việc ứng dụng thành tựu khoa
học tiên tiến, phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ban, ngành Trung ương và địa
phương trong thực hiện công tác người có công với cách mạng. Chính quyền
các cấp quan tâm giải quyết hồ sơ đề nghị xác nhận người có công còn tồn đọng,
bảo đảm chặt chẽ, thấu lý, đạt tình.
Các đoàn viên, thanh niên thắp nến tại các khu mộ ở Nghĩa
trang Liệt sĩ Quốc gia Trường Sơn, tỉnh Quảng Trị. Ảnh tư liệu: Thanh
Thủy/TTXVN
Ba là, đa dạng
hóa nguồn lực bảo đảm cho thực hiện chính sách thương binh, liệt sĩ, người
có công với cách mạng trong tình hình mới. Kết hợp việc bố trí tăng ngân
sách nhà nước với đẩy mạnh huy động, đa dạng hoá các nguồn lực xã hội đối với
công tác người có công với cách mạng. Việc huy động phải gắn với quản lý,
sử dụng hiệu quả nguồn lực thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách
mạng; chú trọng công tác tu bổ, tôn tạo mộ, nghĩa trang, các công trình ghi
công liệt sĩ; hỗ trợ cải thiện nhà ở, xây dựng, cải tạo, nâng cấp các cơ sở
nuôi dưỡng, điều dưỡng cho người có công với cách mạng.
Mức chuẩn để xác định mức trợ cấp ưu đãi người
có công năm 2012 là 1.110.000 đồng; từ năm 2019 đến nay mức chuẩn là 1.624.000
đồng (cao hơn mức lương cơ sở là 1.490.000 đồng của cán bộ, công chức hiện
nay).
Bốn là, phát huy vai trò nòng cốt của
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội -
nghề nghiệp và nhân dân trong công tác chăm sóc người có công với cách mạng.
Thực hiện tốt việc giám sát quá trình xây dựng và thực hiện chính sách người có
công với cách mạng; thường xuyên quan tâm, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của
người có công với cách mạng, kiến nghị với cấp uỷ và cơ quan nhà nước các cấp
kịp thời giải quyết các vấn đề liên quan, bảo đảm quyền lợi của người có công
với cách mạng.
Năm là, chú trọng tuyên truyền, giúp đỡ, khích lệ,
động viên ý chí tự lực vươn lên của những đối tượng được thụ hưởng các
chính sách ưu đãi người có công, “khắc phục sự ỷ lại vào Nhà
nước”. Chính quyền các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện tốt
việc tôn vinh, biểu dương những tấm gương thương binh, bệnh binh, gia đình liệt
sĩ, người có công đã phát huy ý chí tự lực, tự cường, vượt khó vươn lên, tích
cực lao động, sản xuất, tham gia các phong trào thi đua yêu nước./.
Nguyễn Quang Tạo - Tô Xuân Mã
Viện
Khoa học Xã hội và Nhân văn quân sự
Học viện Chính trị
--------------
(1) (7) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia, H,
2021, t. I, tr.270, 148-149.
(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb
Chính trị quốc gia, H, 2011, t. 12, tr.401.
(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc
gia, H, 2011, t.10, tr.372.
(4) Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Pháp lệnh ưu
đãi người có công với cách mạng, số 02/2020/UBTVQH14, ngày 9/12/2020.
(5) (6) Ban Tuyên giáo Trung ương: Đề cương
tuyên truyền kỷ niệm 75 năm Ngày Thương binh - Liệt sỹ (27/7/1947 – 27/7/2022),
ngày 6/7/2022.
Nguồn: tuyengiao.vn