Một nghiên cứu mới có đối chứng giả dược vừa phát hiện ra rằng sử dụng caffeine hàng ngày có thể làm giảm đáng kể thể tích chất xám trong não người. Kết quả không hẳn khẳng định rằng caffeine có tác động tiêu cực đến não mà thay vào đó chỉ ra cách thức uống này có thể kích thích tính dẻo thần kinh tạm thời.
Caffeine dường như làm giảm thể tích chất xám trong não nhưng tác động này chỉ mang tính tạm thời
Não và hệ thần kinh trung ương của chúng ta bao gồm cả chất xám và chất trắng. Chất xám gồm có các thân tế bào thần kinh và các khớp thần kinh trong khi chất trắng chủ yếu là các bó dây và đường dẫn kết nối các tế bào thần kinh đó.
Các nghiên cứu trước đây cho rằng việc tiêu thụ caffeine có thể liên quan đến tình trạng giảm cấp tính thể tích chất xám. Nhưng các nghiên cứu khác cũng cho thấy caffeine có thể mang lại tác dụng bảo vệ thần kinh, làm chậm quá trình suy giảm nhận thức.
Trọng tâm của nghiên cứu năm 2021 này là điều tra cụ thể tác động của caffeine đối với thể tích chất xám ở những đối tượng trẻ và khỏe mạnh. Một câu hỏi cụ thể mà các nhà nghiên cứu muốn tìm đáp án là liệu ảnh hưởng của caffeine lên chất xám có phải là kết quả của tác động của chất này lên giấc ngủ hay không, vì người ta đã được chứng minh rằng thiếu ngủ hoặc gián đoạn giấc ngủ có thể dẫn đến giảm chất xám cấp tính.
24 tình nguyện viên đã được tuyển lựa và tham gia 2 chương trình mù kéo dài 10 ngày sử dụng viên caffein và giả dược. Vào cuối mỗi chương trình, thể tích chất xám của những người tham gia được đo thông qua fMRI và hoạt động giấc ngủ sóng chậm được đo thông qua EEG.
Kết quả cho thấy chất xám giảm đáng kể sau 10 ngày dùng caffeine. Mức giảm này không được phát hiện sau 10 ngày dùng giả dược. Và thậm chí còn hấp dẫn hơn, nghiên cứu không tìm thấy sự khác biệt nào về hoạt động giấc ngủ sóng chậm giữa các giai đoạn dùng giả dược và dùng caffeine. Điều này khẳng định tình trạng giảm chất xám được phát hiện không liên quan đến tình trạng gián đoạn giấc ngủ mà có lẽ là một tác dụng phụ độc đáo của caffeine.
Ảnh hưởng của caffeine lên não được ghi nhận đặc biệt có liên quan ở thùy thái dương giữa bên phải. Khu vực não này bao gồm hồi hải mã và chịu trách nhiệm cho các quá trình như hình thành trí nhớ và nhận thức không gian. Điều thú vị là một nghiên cứu năm 2022 trên chuột phát hiện ra rằng việc tiêu thụ caffeine thường xuyên gây ra những thay đổi đáng kể về mặt phân tử ở hồi hải mã.
Tác giả của nghiên cứu năm 2021 từ Đại học Basel Carolin Reichert lưu ý rằng thay đổi về chất xám do caffeine gây ra này dường như phục hồi khá nhanh sau khi ngừng sử dụng caffeine và cho đến nay vẫn chưa có sự so sánh có hệ thống nào giữa những người uống cà phê và những người sử dụng ít hoặc không sử dụng caffeine.
Bà cũng thận trọng lưu ý rằng nghiên cứu không ngụ ý rằng việc tiêu thụ caffeine gây tổn hại đến chức năng nhận thức. Trên thực tế, đã có một lượng lớn nghiên cứu chỉ ra điều ngược lại, cho thấy caffeine dường như có tác dụng bảo vệ thần kinh, làm chậm quá trình suy giảm nhận thức ở những người lớn tuổi có nguy cơ mắc các bệnh như Alzheimer và Parkinson.
Kết quả không nhất quán này có khả năng là do nghiên cứu năm 2021 tập trung vào những người trẻ khỏe mạnh so với nghiên cứu trước đó có sự tham gia của người lớn tuổi đã biểu hiện một mức độ thoái hóa thần kinh hoặc suy giảm nhận thức nhất định.